علائم نگارشی

منظور از نشانه‌گذاری به کار بردن علامت‌هایی است که خواندن ودر نتیجه، فهم درست مطلب را آسان می‌کند.

1)ویرگول (،)

ویرگول نشانه مکث یاتوقف کوتاه است و اغلب درموارد زیر به کار می برند.

الف)در بین عبارت ها و جمله های غیر مستقلی که با هم در حکم جمله کامل باشد . مانند : آن جا که آدمی است، هستی است و آن جایی که هستی است ،زندگی است.

ب)در مواردی که عبارت به عنوان توضیح ،به صورت بدل یا قید در جمله یا عبارت دیگر آورده می‌شود  .

مانند :فردوسی ،حماسه سرای بزرگ ایرانی ،در سال 329ه.ق به دنیا آمد .

ج)در مواردی که چند کلمه دارای ویژگی های مشترک باشند .

مانند: فردوسی ،حافظ ،مولوی و سعدی بزرگترین سخنوران ایرانی هستند .

د)در میان دو کلمه که احتمال داده می شود خواننده آن ها را با کسره بخواند یا نبودن (،)موجب غلط خوا نی گردد . مانند: هر که به طاعت از دیگران کم است و نعمت بیش ،به صورت ،توانگر است و به معنی ،درویش .

ه)به منظور جداکردن بخش های مختلف یک نشانی نوشتاز (،)استفاده می شود .

مانند :تهران ،خیابان دکتر علی شریعتی ،کوچه ناهید ،شماره 78

و)در آغاز و پایان جمله دعایی (در این مورد خط فاصله نیز به کار می رود .) 

مانند :امام خمینی ،رحمه الله علیه ،فرمود :چشم امید ما به شما جوانان است .

دی ،که پایش شکسته باد ،برفت                 گل که ،عمرش دراز باد ،آمد   

2)نقطه ویرگول(؛)

نقطه ویرگول نشانهٔدرنگ و مکثی که طولانی تر از (،)و کمتر از نقطع است.

بیش تر در موارد زیر به کار می رود :

الف)برای جدا کردن جمله ها و عبارت های متعدد یک کلام طولانی که به ظاهر مستقل امّا در معنی به یکدیگر وابسته و مرتبط باشند .

مانند :درخت بهترین دوست انسان است ؛نگذارید از بی برود .

ب)در جمله های توضیحی ،از کلمات یا عباراتی چون"امّا ،زیرا ،چراکه ،یعنی ، به عبارت دیگر،برای مثال و مانند آنها ؛به شرط آن که جمله های پیش از آن ها کامل وغالباً طولانی باشند . مانند :مال و جان هیچ گاه نمی توانند آرامش بخش روان انسان باشند ؛چرا که تنها با یاد خدا دل ها آرامش می یابند . شیخ الرئیس گفته است که:«از گاو می ترسم؛برای این که شاخ داردوعقل ندارد»؛یعنی از قدرتمند کم عقل باید گریخت.

  3)نقطه(.)  

مهم ترین موارد کاربرد نقطه از این قرار است :

الف)در پایا ن جمله ا ی خبری و برخی از جمله های انشایی ،شاید این کار به نفع تو نباشد .

ب)بعد از هر حرفی که به عنوان نشانه یا علامت اختصاری به کار رفته باشد مانند :.ت.ت.ت(تا کسی تلفنی تهران )

ج)بعد از شماره ردیف یا حرف ابجد مانند3.2.1یا الف .ب .ج

4)دو نقطه (:)

از این نشانه ،بیشتر از موارد زیر استفاره می شود .

الف)بیشتردر نقل و قول مسقیم مانند رسول اکرم می فرماید :

ب)پیش از بیان توضیح مطلبی که به صورت مختصر به آن اشاره شده است مانند : مطرح شدن این مسئله در شورا ،نتیجه غیر منتظره به بار آورد :حتیٰ یک نفر با آن موافقت نکرد .

ج)بعد از واژه یا لغتی که معنی آن ،در برابر آن آورده می شود .صیف :تابستان

د)برخی از کلمات تفسیر کننده از قبیل (یعنی ،چنان که ،برای مثال و...)برخی از عوامل موفّقیت عبارتند از :1ـ توکل به خدا 2ـ اعتماد به نفس 3ـ تلاش و کوشش

5)گیومه(« »)

این نشانه در اکثر موارد برای نشان دادن آغاز و پایان سخن کسی غیر از نویسنده است یا برای مشخص‌تر کردن و بر جسته نشان دادن کلمه یا اصطلاحی خاص به کار می رود .

موارد مهمّ استفاده از آن عبارتند از :

الف)وقتی عین گفته و نوشته کسی را در ضمن نوشته ومطلب خود می آوریم .

ب)در آغاز و پایان کلمات و اصطلاحات علمی و یا هر کلمه و عبارتی که می خواهیم آن را مشخص و ممتاز از قسمت های دیگر نشان دهیم .

ج)در ذکر عنوان مقاله ها ،اشعار ،روزنامه ها ،آثار هنری و فصل ها و بخش های مختلف یک کتاب یا نوشته مانند :باب هشتم گلستان سعدی ،«در آداب صحبت» است .

‏

وضعیت نشانه‏هاى سجاوندى در گیومه
1 - اگر جمله‏اى با گیومه آغاز شود، نخست با نقطه پایان مى‏پذیرد و سپس گیومه بسته مى‏شود:
درست: على گفت: «من فردا به مدرسه مى‏روم.»
نادرست: على گفت: «من فردا به مدرسه مى‏روم».
2 - اگر جمله‏اى با عبارت و یا واژه‏اى پایان یابد که در گیومه قرار دارد، نخست گیومه مى‏آید و سپس نقطه مثال:
این مفهوم را مى‏توان هم به «از پیش» ترجمه کرد، هم به «ما تقدّم».
3 - ویرگول، نقطه - ویرگول و دو نقطه را معمولاً باید بیرون از گیومه نهاد.
4 - نشانه‏هاى تعجب و پرسش معمولاً در داخلِ گیومه قرار مى‏گیرند و پس از بسته شدن گیومه، نقطه گذاشته نمى‏شود:
- او گفت: «احمد، چه خطّ زیبایى نوشته است!»
- او از من پرسید: «چه مى‏خوانى؟»

الف - براى معناى واژه‏ها در پرانتز، از کلمه «یعنى» نباید استفاده کرد.
ب - هنگامى که معادل واژه را در پرانتز مى‏آوریم، دیگر به کلمه «یا» نیاز نیست.
ج - نشانه‏هاى ویرگول، تعجب و سؤال، نقطه - ویرگول، در صورت نیاز در پرانتز به کار مى‏رود.
د - در پایان مطلبِ داخل پرانتز، نشانه‏هاى ویرگول، نقطه - ویرگول نمى‏آید، اما نقطه، بنا به ضرورت آورده مى‏شود.
ه - نقطه در صورتى در پایان جمله پرانتزى آورده مى‏شود که مطلب در همان داخل پرانتز، تمام شود، اما در هر صورت، نگذاشتنِ نقطه شاید بهتر باشد.
و - از گیومه، در جمله پرانتزى مى‏توان استفاده کرد.
ز - در پرانتز نباید از پرانتز دیگرى استفاده کرد (پرانتز در پرانتز). اگر جایى هم مجبور شدیم باید براى حروف‏چین مشخص کنیم که یکى از پرانتزها را کوچک‏تر بزند. البته مى‏توان به جاى پرانتز دوم، از خط کوتاه (نشانه جمله معترضه) استفاده کرد.
ح - هرگاه در متن فارسى ناچار شویم در داخل پرانتز، عبارت یا جمله‏اى را با زبان و خط انگلیسى (یا یکى از خطهایى که از چپ نوشته مى‏شود) بیاوریم و جمله یا عبارت مذکور در ادامه سطر فارسى نگنجد بهتر است:
یکم: آن عبارت یا جمله انگلیسى را اصلاً در آن سطر ننویسم و از سطر بعدى شروع کنیم.
دوم: اگر ناچار بودیم که مطالب را از دنباله همان سطر آغاز کنیم و بقیه مطالب را در سطر بعدى بنویسیم، باید به صورت زیر عمل کنیم:
اخیراً نویسنده یک مدل به نام R.T.C.C Insert modetRigid clourse Crack براى تحلیل و ارزیابى پدیده مذکور، ارائه شده است.

6)نشانه سؤال (؟)                                                        

موارد استفاده :الف)در آخر عبارت ها یا جملات پرسشی

ب)گاه برای نشان دادن تردید و ابهام در داخل پرانتز می آورند .مانند :

جمعیت ایران از مرز 70میلیون نفر (؟)گذشته است.

7)نشانه ی تعجب(!)

تنها نشانه ی تعجب وشگفتی نیست بلکه بیش تر در پایان جمله هایی می آید که بیانگر یکی از حالات خاص وشدید عاطفی است از قبیل :«تعجب،تأکید،تنفر،ترحم،استهزا،شک وتردید،امرونهی،حسرت،آرزو،

درد،دعا،تنبیه،تأسف،ندا وخطاب و...»مانند:چه عجب!چه آدم ریاکاری !آفرین براین همه ذوق وسلیقه !

8)خط فاصله( - )

موارد استقاده:

الف)برای جداکردن عبارت های توضیحی ،بدل،جمله معترضه از کلام اصلی استفاده می شود.

فردوسی-حماسه سرای بزرگ ایران-در سال 329 ه.ق به دنیا آمد.

ب)در مکالمه میان اشخاص نمایش نامه وداستان یا مکالمات تلفنی در ابتدای جمله ودرسر سطربه جای نام گوینده .مانند:

-الو

-بله،بفرمایید

ج)به جای حرف اضافه «تا»و«به»بین تاریخ ها ،اعداد وکلمات مانند :مهر-آذر ماه 1345

(مهر تا آذر1345)

د) برای نشان دادن تردید یا ادای کلمات همراه با لکنت وگره خوردگی زبان ،مانند:

م- م- من برای ه- ه- هرنوع ه- ه- همکاری آ- آ-آماده ام.

ه)باری جدا کردن بخش های یک کلمه مانند :کلمه «گرفته »داری سه بخش است :گ- ر- ف –ته

و)در آخر سطر وقتی که بخشی از کلمه به اول سطر بعد برده می شود .مانند :بی تردید ،بشر در سایه همت و تکاپوی پیگیر ،عزم وجزم ،اراده خلل ناپذیر

ز)بعد از شماره ردیف در اعداد یا خروف وبعد از کلمه هایی نظیر:«تبصره،تذکره »مانند:

کلمه در عربی به سه قسم است :1-اسم 2-فعل 3- حرف

9)سه نقطه ( ... )

این علامت برای نشان دادن کلمه یاکلمات یا عبارات یا جمله های حذف شده و یا افتادگی ها به کار می رود ،خواه در طول مطلب باشد یا وسط یا آخر ؛مانند :فقر و بی کاری و...  از عوامل فساد جامعه است.

10)ستاره ( * )

از این نشانه در موارد زیر استفاده می شود :

الف)برای ارجاع دادن به زیر نویس ،در وقتی که از «اعداد» درداخل متن به منظوردیگری استفاده شود

ب)به منظور ایجاد فاصله میان دو مصراع شعر مانند:

مرد باید که سخندان بودو نکته شناس *تاچون می گوید ،از آن گفته پشیمان نشود .

ج)در اول سطر ،پیش از کلمه ها وعبارت هایی نظیر «تذکر،توضیح ،تنبیه ،نکته ،یادآوری و... »

به منظور جلب توجه و دقت خواننده آورده می شود.

11)پرانتز یا دو هلال (   )

«پرانتز»که گاه «هلالین» یا «کمانک» نیز نامیده می شود ،در موارد زیر به کارمی رود:

الف)به معنی «یا ویعنی»در وقتی به کار می رود که کلمه یا عبارت یا جمله ای را برای توضیح بیش تر کلام بیاورند .شاهکار نظامی گنجوی (خسرو وشیرین )را باید اول به دقت خواند ،بعد درباره ی هنر شاعری وی به داوری پرداخت .

ب)در وقتی که نویسنده بخواهد آگاهی های بیش تر (اطلاعات تکمیلی )به خواننده عرضه کند .مانند :

ابوالفضل بیهقی (385 هجری )استاد کم نطیر در تاریخ ادب فارسی است.

ج)برای ذکر مأخذ در پایان مثال ها وشواهد به عبارت دیگر اسامی کتاب ها ونشریه ها ،اشخاص،  رساله ها یا مقاله هایی از آنها به عنوان شاهد آورده شود،داخل پرانتز قرار داده می شود .

12)قلاب [  ]

این نشانه بیش تر در موارد زیر به کار می رود:

الف)وقتی که مطلبی جزءاصل کلام نباشد ؛درمیان [  ]نوشته می شود.مانند:

آاقای رییس !بایک امضای شما ،همه مشکلات حل می شود .[تبسم معنی دارحضار]

ب)در نمایش نامه ها دستورهای اجرایی داخل [  ]نوشته می شود.

ج)در تصحیح متن های کهن ،کلماتی که ازسوی مصحح اضافه می شود ،درمیان قلاب ها جای می گیرد مانند :نیکی وبدی را پاداش [مکافات ]دهد.انس التایبین

13)ممیز ( / )

از این نشانه معمولا در مواردزیر استفاده می شود:

الف)برای جداکردن سال های هجری ،شمسی،قمری ومیلادی.

ب)برای نشان دادن شماره ها ،سوره ها،آیه های قرآن کریم ،از سمت راست ابتدا شمارهٔ آیه می آید.

مانند:( قرآن17/7 )

14)جهت نما(         )

موارد استفاده از این علامت که به آن فلش نیز می گویند :

الف)برای نشان دادن ترتیب ویا نتیجه ی امری

مثال :نوشت +ار              نوشتار                               

  به معنی رجوع شود،نگاه کنید ،بنگرید،وجز آنها